Gesneuvelden van het verzet in Nederlands Limburg

Burgemeesters

De positie van een (niet fascistische) burgemeester in oorlogstijd was moeilijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op grond van het landoorlogreglement, een internationaal verdrag uit 1899, moesten zij de Duitse bezetters bijstaan, maar deze moesten op hun beurt de wet en rechtsorde van de bezette gebieden respecteren. Van dat laatste kwam niets terecht. De burgemeesters stonden daardoor voor een dilemma. Zij zouden kunnen aftreden en zouden dan worden vervangen door een fascist die nog meer schade aan zou richten. Ze konden ook aanblijven om hun burgers zoveel mogelijk te beschermen en liepen dan het risico gecompromitteerd te raken door in te gaan op de eisen van de bezettende macht. [1] Met dit probleem zaten natuurlijk ook politiemensen en andere ambtenaren.
In de eerste maanden waren zij nog optimistisch over de positieve rol die ze konden gaan spelen. De burgemeesters en politie probeerden meestal het vertrouwen van de Duitsers te winnen door de openbare orde te handhaven en hun bevolking op te roepen tot terughoudendheid en kalmte, om repercussies tegen hun burgers te voorkomen.
Ze traden daarom vaak op als dempers van het anti-Duitse protest. Pas vanaf het voorjaar van 1943 keerden de aangebleven burgemeesters zich actiever tegen de plannen van de bezetters. [2]
Een aantal burgemeesters koos een andere strategie en verzette zich in die eerste maanden wèl openlijk tegen de Duitsers. Zij worden ontslagen en meestal vervangen door NSB-burgemeesters. [3]
Typerend voor dit dilemma zijn de twee Valkenburgse burgemeesters in de bezettingstijd. De vooroorlogse (en naoorlogse) burgemeester Hens heeft het tot 1943 uitgehouden. [4] In dat jaar heeft ongeveer de helft van de Nederlandse burgemeesters er de brui aan gegeven, omdat zij constateerden, dat ze niets meer konden uitrichten, bijvoorbeeld tegen het wegvoeren van de Joden naar de vernietigingskampen en van de mannelijke bevolking naar de slavernij in Duitsland.
Onder de voetnoten ziet u de namen van enkele burgemeesters, die hun principiële houding met de dood hebben betaald.

1. Peter Romijn, Burgemeesters in oorlogstijd. Besturen onder Duitse bezetting, uitgeverij Boom, Amsterdam, 2006. ISBN 9050187714
2. https://www.tweedewereldoorlog.nl/kennis/themas/ondermijning-rechtstaat-en-bezetting/burgemeester-in-oorlogstijd/
3. anderetijden.nl: Burgemeester in oorlogstijd
4. Twee Valkenburgse burgemeesters
   Rechts ziet u het toenmalige gemeentehuis van Valkenburg-Houthem, waar beide heren hebben gezeteld ⇒
5. nl.wikipedia: Burgemeesters in oorlogstijd Er zijn twee, niet identieke wikipedia-artikelen over dit onderwerp:
6. nl.wikipedia: Oorlogsburgemeester

Burgemeesters – 2 pers.   ⇒Alle Limburgse gesneuvelden
Cann, van Frans Peter Mathis Piet	∗ 1886-12-22 Melick en Herkenbosc † 1945-03-31 Bergen-Belsen	Helden - ongeorganiseerd verzet - burgemeester - Piet van Cann was burgemeester van Helden. Als burgemeester liet hij oogluikend toe dat gemeentepersoneel zijn gang kon gaan met illegale praktijken. Hij negeerde de Duitsers en saboteerde zo veel mogelijk [1] Gearresteerd als politiek … muur: links, regel 20-03
Luske, Jacques Joseph Carlos Marie Jacques	∗ 1901-08-31 Baarn † 1944-12-27 Hamburg-Neuengamme	L.O. - burgemeester - De buitenrand van Limburg - Burgemeester en lid van LO-Bergharen [1], dat behoorde tot het LO-district Maas en Waal. Gearr. 6-3-1944 t.g.v: door­slaan van gearresteerde onderdui­kers. Lees het volgende verhaal, gevonden bij de Jan van Gelderstichting: [2] Hij schrok er niet voor terug … Deze persoon staat (nog?) niet op de muren van de kapel.