1940-1945. Het verzet in Nederlands Limburg

“Aussenministerium”

Aussenministerium was de codenaam voor een verzetsgroep, die jonge mannen uit Duitsland terug naar Nederland haalde, die daar gedwongen waren, te werken. Het waren aanvankelijk vooral studenten. Zij werkten vaak samen met de LO, want na hun repatriëring moesten die gerepatrieerden natuurlijk onderduiken. De naam is de Duitse term voor Ministerie van Buitenlandse Zaken en was waarschijnlijk een soort camouflage.
In „Het Grote Gebod“ [1] lezen we over deze groep:

Omstreeks het najaar van 1943 ontstond uit het Delftse studentenverzet een groepering, onder leiding van de Hauptdienstleiter Wim, met het doel hun collega’s in Duitsland aan de oorlogsindustrie te onttrekken en naar huis terug te brengen. Kort tevoren had men in onze provincie aan de grenskant reeds met succes dergelijke karweitjes incidenteel opge­knapt, waarbij zich vooral een medewerker uit Heerlen bijzonder onderscheidde en ook daarna zeer verdienstelijk werk heeft verricht. Niettemin groeide de Delftse organisatie landelijk uit, waarmee de Limburgse groepering, met name te Heerlen en te Nijmegen, contact opnam. In het voorjaar van 1944 verplaatste "Delft" zijn zetel naar Amsterdam. In hoofdzaak kwam de organisatie hierop neer: Het bureau te Amsterdam vervaardigde door middel van valse stempels de vereiste papieren en zond zijn medewerkers op reis naar Duitsland, meestal personen met een dubbele functie. Dat moest met allerlei camouflage­middelen geschieden en zo werkte bv. de "Gesandtschaftsrat" Marcel uit Heerlen, in Duitsland in een officiersuniform. Hij kwam daarbij zelfs eenmaal in Riga terecht. Ook een der vertrouwensmannen van de LKP, Prins (Prof. Mr. J. Oranje †), speelde in het AM een belangrijke rol. Hij maakte verschillende reizen naar Duitsland en zag daarbij eens kans een bezoek te brengen aan de grijze staatsman Dr H. Colijn. (Voormalig minister-president van Nederland Hendrikus Colijn, in juni 1941 gearresteerd en naar Duitsland overgebracht. [2]) De medewerkers hielden nauw contact met een eigen bureau, dat te Berlijn gevestigd was en dat Amsterdam steeds op de hoogte hield van de nieuwste verordeningen, vereiste stempels enz., van Duitse zijde uitgevaardigd.
Op vijf punten werden aan de grens diensten ingesteld om de studenten op te vangen nl. te Kerkrade, Venlo, Nijmegen, Arnhem en Coevorden. Men bezigde drie methoden om de studenten -eventueel ook arbeiders - terug te voeren. Vooreerst trachtte men de student met valse Arbeitswechselpapieren te verplaatsen naar een punt in de omgeving van de grens. Daar werd hij dan opgevangen en op clandestiene wijze over de grens gevoerd. Vervolgens verschafte men de student papieren tot een Nederlands reisdoel. En tenslotte maakte men ook gebruik van de zgn. bakmethode, waarbij de studenten in de gereedschaps­bakken onder de D-treinen verstopt werden.
De aankomende studenten werden voornamelijk door de LO tijdelijk opgevangen. Op deze wijze zijn vele honderden jonge mannen met goed gevolg behouden in het vaderland teruggekeerd.

Cammaert noemt drie leden van het Außenministerium. Twee daarvan hebben de oorlog niet overleefd, zie hieronder.
De Staatspolizei uit Aken berichtte in juli dat ze, op grond van verklaringen van enkele aan de Duits-Nederlandse grens opgepakte studenten, medewerkers van het Außenministerium op het spoor was gekomen. Het betrof Coenen, J. Grooten en J. Stitzinger. [3]

1. Drs L.E.M.A. van Hommerich, Het Grote Gebod, dl.1.1, De LO, Kampen 1951, p. 346
2. Hendrikus Colijn, Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English
3. Dr. F. Cammaert, Het Verborgen Front – Geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog. Doctorale scriptie 1994, Groningen
   6. De Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers, p.696

De Limburgse gesneuvelden “Aussenministerium” – 2 pers.
Coenen, Jan Hubert Sjeng	∗ 1915-01-10 Simpelveld † 1944-09-05 Valkenburg	- Onderduikershulp L.O. - Knokploegen (K.P.) - “Aussenministerium” - Onderduikers - - Simpelveld - Typograaf, voormalig rayonleider Simpelveld. Cammaert: Na het verraad van Wittem [1.1] sloten J.H. Coenen uit Simpelveld en W.J. Francotte uit Vaals, die tot de zomer van … Meer in het verhaal Verzet in Valkenburg muur: rechts, regel 16-03
Grooten, Wiel	∗ 1918-05-04 Bocholtz † 1944-09-05 Kamp Vught	- Bocholtz - Onderduikershulp L.O. - “Aussenministerium” - In het dossier van Wiel Grooten bij de OGS (Oorlogsgravenstichting) staat, dat hij machineconstructeur was en door de Gestapo in Aken gearresteerd is. [1] Maar eerst heeft hij nog … muur: links, regel 04-03