Notice: Undefined variable: title2 in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 126

1940-1945

Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Concentratiekampen |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
De economie van de concentratiekampen |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Dachau |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Sachsenhausen |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Buchenwald |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Mauthausen |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Ravensbrück |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Neuengamme |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Auschwitz /Oświęcim |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Duitse krijgsgevangenenkampen in de buurt van Limburg |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Oranje-Hotel |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Het lied der achttien dooden |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Salzgitter |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Bergen-Belsen |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
AEL (Arbeits-Erziehungs-Lager) |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Natzweiler |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Kamp Amersfoort |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Kamp „Erika“ bij Ommen |
Notice: Undefined index: tit_ en in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/verzet/ConcentrCamps.php on line 133
Kamp Vught |

Het lied der achttien dooden

Mannen die huilen om poëzie: Ed van Thijn

Mannen huilen niet om poëzie. Of toch wel? In de bundel Gedichten die mannen aan het huilen maken vertellen meer dan zestig vooraanstaande Nederlandse en Vlaamse mannen welk gedicht hen de tranen naar de ogen jaagt. HP/De Tijd licht de komende weken enkele van deze ‘huilende mannen’ uit. Deze week: oud-PvdA-politicus Ed van Thijn (1934) over het gedicht Het lied der achttien dooden van Jan Campert.

“Nog elke dag — de eerste acht versregels hangen in mijn studeerkamer — gaat dit gedicht mij door merg en been. Ik was zes toen de oorlog begon, tien toen ik in Kamp Westerbork door de Canadezen werd bevrijd. In die tussenliggende tijd heb ik achttien adressen gehad, waarvan drie in gevangenschap. Tijdens de kerstdagen van 1944 zat ik bijvoorbeeld in een huis van bewaring met drie volwassen medegevangenen in een cel. Naast onze cel was de dodencel, waarvan de radeloze geluiden soms tot ons doordrongen.”

“Ik heb de oorlog kunnen overleven dankzij een jeugdige verzetsgroep die 220 kinderen aan in totaal 1000 adressen heeft kunnen helpen. De verzetsgroep bestond uit veertien mannen en vrouwen die elke dag opnieuw hun leven waagden. Vier van hen hebben de bevrijding niet gehaald. Remco Campert, de zoon van Jan Campert, dichtte later in het gedicht Iemand stelt de vraag:

Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
(…)
iemand stelt de vraag
iemand verzet zich
en dan nog iemand
en nog iemand
en nog’

De vraag die ik mij een leven lang heb gesteld, en nog: hoe is het mogelijk dat ik leef en zij niet meer?”

Het lied der achttien dooden
	Een cel is maar twee meter lang en nauw twee meter breed, wel kleiner nog is het stuk grond, dat ik nu nog niet weet, maar waar ik naamloos rusten zal, mijn makkers bovendien, wij waren achttien in getal, geen zal den avond zien. O lieflijkheid van licht en land, van Holland’s vrije kust, eens door den vijand overmand had ik geen uur meer rust. Wat kan een man oprecht en trouw, nog doen in zulk een tijd? Hij kust zijn kind, hij kust zijn vrouw en strijdt den ijdlen strijd. Ik wist de taak die ik begon, een taak van moeiten zwaar, maar ’t hart dat het niet laten kon schuwt nimmer het gevaar; het weet hoe eenmaal in dit land de vrijheid werd geëerd, voordat een vloekbre schennershand het anders heeft begeerd. Voordat die eeden breekt en bralt het miss’lijk stuk bestond en Holland’s landen binnenvalt en brandschat zijnen grond; voordat die aanspraak maakt op eer en zulk Germaansch gerief ons volk dwong onder zijn beheer en plunderde als een dief. De Rattenvanger van Berlijn pijpt nu zijn melodie, — zoo waar als ik straks dood zal zijn, de liefste niet meer zie en niet meer breken zal het brood en slapen mag met haar — verwerp al wat hij biedt of bood die sluwe vogelaar. Gedenkt die deze woorden leest mijn makkers in den nood en die hen nastaan ’t allermeest in hunnen rampspoed groot, gelijk ook wij hebben gedacht aan eigen land en volk — er daagt een dag na elken nacht, voorbij trekt iedre wolk. Ik zie hoe ’t eerste morgenlicht door ’t hooge venster draalt. Mijn God, maak mij het sterven licht — en zoo ik heb gefaald gelijk een elk wel falen kan, schenk mij dan Uw genâ, opdat ik heenga als een man als ’k voor de loopen sta.
[1] Jan Campert, ∗1902 †1943 Neuengamme Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français

Het lied der achttien dooden

Een cel is maar twee meter lang
en nauw twee meter breed,
wel kleiner nog is het stuk grond,
dat ik nu nog niet weet,
maar waar ik naamloos rusten zal,
mijn makkers bovendien,
wij waren achttien in getal,
geen zal den avond zien.

O lieflijkheid van licht en land,
van Holland’s vrije kust,
eens door den vijand overmand
had ik geen uur meer rust.
Wat kan een man oprecht en trouw,
nog doen in zulk een tijd?
Hij kust zijn kind, hij kust zijn vrouw
en strijdt den ijdlen strijd.

Ik wist de taak die ik begon,
een taak van moeiten zwaar,
maar ’t hart dat het niet laten kon
schuwt nimmer het gevaar;
het weet hoe eenmaal in dit land
de vrijheid werd geëerd,
voordat een vloekbre schennershand
het anders heeft begeerd.

Voordat die eeden breekt en bralt
het miss’lijk stuk bestond
en Holland’s landen binnenvalt
en brandschat zijnen grond;
voordat die aanspraak maakt op eer
en zulk Germaansch gerief
ons volk dwong onder zijn beheer
en plunderde als een dief.

De Rattenvanger van Berlijn
pijpt nu zijn melodie, —
zoo waar als ik straks dood zal zijn,
de liefste niet meer zie
en niet meer breken zal het brood
en slapen mag met haar —
verwerp al wat hij biedt of bood
die sluwe vogelaar.

Gedenkt die deze woorden leest
mijn makkers in den nood
en die hen nastaan ’t allermeest
in hunnen rampspoed groot,
gelijk ook wij hebben gedacht
aan eigen land en volk —
er daagt een dag na elken nacht,
voorbij trekt iedre wolk.

Ik zie hoe ’t eerste morgenlicht
door ’t hooge venster draalt.
Mijn God, maak mij het sterven licht —
en zoo ik heb gefaald
gelijk een elk wel falen kan,
schenk mij dan Uw genâ,
opdat ik heenga als een man
als ’k voor de loopen sta.

[1] Jan Campert, ∗1902 †1943 Neuengamme
Wikipedia • Nederlands • Deutsch • English • Français

Notice: Undefined variable: page_title in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 35

Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 35

Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

83
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

82
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

80
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

79
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

78
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

77
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

76
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

75
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

74
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

73
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

72
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

71
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

70
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

68
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

67
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

66
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

65
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

64
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

63
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

62
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

61
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

60
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

59
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

58
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

57
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

56
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

55
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

54
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

53
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

49
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

48
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

47
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

46
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

45
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

44
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

43
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

42
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

40
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

39
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

38
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

36
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

35
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

34
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

20
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

19
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

17
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

16
Notice: Undefined variable: titre in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120

Notice: Undefined variable: description in /var/www/vhosts/hosting100836.af98e.netcup.net/httpdocs/mobil/links.tpl on line 120