Gesneuvelden van het verzet in Nederlands Limburg

Groep Dresen

Groep-Dresen, ook genoemd “Oranje Koerier” en RAF-groep Na zijn terugkeer uit krijgsgevangenschap begon de 43-jarige beroepsonderofficier Pierre Dresen in Maastricht vrijwel meteen met het leggen van contacten tussen oud-militairen, leden van de politie en douaniers. Tot de laatste twee beroepsgroepen behoorden veel ex-militairen, want na de capitulatie waren zij door de Duitsers voor de keus gesteld dienst te nemen in de Opbouwdienst (een op 15 juli 1940 opgerichte organisatie, bedoeld om werkeloze militairen emplooi te bieden), of bij de grensbewaking of politie. Zo kwamen de douaniers Douwe Verhagen, Egbert Wolf, Jan Schutrup en Dirk Hage bij de groep. Zij werkten bij de Maastrichtse grenspost Caberg-Smeermaas naar België, op het eind van de Brusselseweg. (Open Street Map) Dresen kwam ook al spoedig in aanraking met niet-militairen, die in de groep een belangrijke rol zouden gaan spelen: Roelf H.Bartels, binnenvaartschipper Jean M. Duynkerke en scheepsbevrachter Hendrik A.C. Meulensteen. Duynkerke vervoerde met zijn boot “Maria” doorgaans cement in binnen- en buitenland. De thuishaven van de “Maria” was de oude haven, het “Bassin” in Maastricht. Meulensteen, wiens zoons op een binnenvaartschip voeren, exploiteerde met zijn echtgenote een schipperscafeetje aan de Franschensingel. De stamtafel of het achterkamertje werd weldra het vaste ontmoetingspunt van de groep. (Cammaert hoofdstuk II, p. 95) Zo ontstond in de loop van 1941 een militair-civiele verzetsgroep, die zich een tijd lang de “RAF-groep” noemde vanwege de hulp aan neergestorte geallieerde vliegtuigbemanningen, hoewel dat nog moest komen. Hun activiteiten waren o.m. verzamelen van wapens en munitie, plegen van sabotage, militaire spionage, hulp aan ontsnapte krijgsgevangenen en andere vluchtelingen en het verspreiden van een illegaal blaadje, Oranje Post. Zij werkten nauw samen met de andere soortgelijke groepen in Zuid-Limburg. De verzetsgroep werd vanwege persoonlijke problemen door Isidoor Brandon, de joodse (!) huurder en compagnon van Tom Engeln, verraden. Tussen 1 en 12 december 1941 werden drieëntwintig mensen van de groep gearresteerd. Uiteindelijk werden in een rechtszaak op 17 april 1942 negentien van hen door de Duitsers berecht. Pierre Dresen, Dirk Hage en Bert Spierings hoorden de doodstraf eisen en uitspreken. Ook zes anderen, waaronder Hendrik Meulensteen, Roelf Bartels, Tom Engeln en Jan Duijnkerke werden na kamp Amersfoort in ‘Schutzhaft’ naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg overgebracht. (Bron: Verzetsgroep Dresen/Hage bij struikelsteentjes-maastricht.nl) Struikelsteentjes Maastricht: Verzetsgroep Dresen/ Hage Uitgebreid verslag ook op de biografie van Tom Engeln In Neuengamme werden vermoord: Pierre Dresen op 1 december 1942, Dirk Hage op 3 april 1943, Guido Droitcourt op 11 februari 1943, Hendrik Meulensteen op 2 februari 1943, Douwe Verhagen op 18 januari 1943, Egbert Wolf op 4 december 1942, Jan Duijnkerke op 4 maart 1943 Roelf Bartels op 14 december 1942. Tom Engeln belandde in het concentratiekamp Ebensee, waar hij op 27 april 1945 stierf, een week voor de bevrijding van het kamp. Ook Gerrit Spierings en Jan Schutrup werden in ‘Schutzhaft’ genomen maar overleefden het Nacht und Nebelkamp Natzweiler. De overige arrestanten werden op 20 oktober 1942 in Utrecht in vrijheid gesteld. De niet gearresteerde restanten van de verzetsgroep gingen over naar het netwerk Bongaerts. Meer informatie bij Cammaert, hoofdstuk 2, p. 79 v.v. en de Bijlage I, Arrestaties in Limburg i.v.m. betrokkenheid bij de groep-Erkens, p. 115. De Belasting Groep Maastricht (B.G.M.), gesticht door de belastingambtenaar M.C.M.H. Bartels (niet te verwarren met de bovenstaande Roelf Bartels!), P.J. Sijmons en Derk van Assen was ook een voortzetting van de opgerolde groep Dresen. yyy„Afgezien van de L.O. en de L.K.P. was de B.G.M. - wat Limburg betreft - zonder twijfel de organisatie met de meeste verbindingen, zowel in het binnen- als het buitenland. De B.G.M.-leiding voerde een zekere taakverdeling door, hoewel die werkverdeling niet scherp was afgebakend. De leiders formeerden kleine groepjes die elk een specifiek terrein bestreken.” (Cammaert 4.IX. De Belastinggroep Maastricht: de groep-Blok, p. 335). In België werd deze procedure cloisonnement genoemd. De BGM smokkelde ontsnapte krijgsgevangenen naar België (vooral via de grensovergang bij Caberg of door het ondergrondse labyrint van de St. Pietersberg) en hield zich o.a. bezig met hulp aan onderduikers en steunverlening aan politieke gevangenen in het Huis van Bewaring te Maastricht. Deze taakstelling werd al spoedig uitgebreid. Elk lid werkte individueel en had zijn/haar eigen verantwoordelijkheid had, men pleegde onderling overleg over de uiteenlopende werkzaamheden. (Cammaert VIb, pagina 644). In de loop van 1943 probeerde de gewestelijke leiding van de L.O., ook in Maastricht de bestaande verzetsgroepen te bundelen. Ook de B.G.M. werd benaderd. Uit camouflageoverwegingen noemden zij zich zelf niet meer zo en spraken van de groep „Versleijen“, „Sjeng“ of „Blok“. De L.O.-ers bleven de groep hardnekkig Belastinggroep noemen, wat bij de groep „Versleijen“ kwaad bloed zette. Zij gaven er de voorkeur aan zelfstandig te blijven. Samenwerking werd niet op voorhand afgewezen, aangezien de groep-Versleijen voordeel had bij een goed contact met de LO. Langs die weg konden bijvoorbeeld distributiebonnen worden verkregen. Naderhand vertegenwoordigde Hovens de groep in de L.O.-districtsraad. (Cammaert VIb, p. 647) Groep Dresen – 11 pers.   ⇒Alle Limburgse gesneuvelden
Bartels, Roelf H.	∗ 1868-09-25 Groningen † 1942-12-14 KZ Neuengamme	Maastricht - pers - Groep-Dresen - Fabrikant, mede-oprichter van de groep Dresen. Bartels en zijn 36 jaar jongere vrouw Maria hebben twee winkels in Maastricht, een in de Heggenstraat en een aan de St. Maartenslaan. Reservekapitein van het Nederlandse leger. Ondanks zijn al gevorderde leeftijd gaat Bartels in het verzet. In … muur: links, regel 30-01
Cahn, David Leo	∗ 1923-12-07 Maastricht † 1942-08-14 Auschwitz	Maastricht - Jood - vroeg verzet - pers - Groep-Dresen - Joodse slagerszoon wonende aan de Lenculenstraat 9 te Maastricht. Hij was lid van de civiele tak van de groep Dresen, die zich vooral bezighield met verspreiding van illegale pamfletten en geschriften, zoals de Oranje Koerier. Om de aankoop van bijvoorbeeld wapens te financieren, … Deze persoon staat (nog?) niet op de muren van de kapel.04-07
Dresen, Pierre	∗ 1897-02-07 Maastricht † 1942-12-01 Neuengamme	Maastricht - vroeg verzet - Groep-Dresen - Inwoner Maastricht, gedemobiliseerd beroepsmilitair, tijdelijk kassier distributiedienst, oprichter van de groep-Dresen, die zichzelf aanvankelijk ook wel RAF-groep noemde. (Cammaert hoofdstuk II-II. De groep-Dresen, vanaf p. 94). Zie ook  … muur: links, regel 31-01
Droitcourt, Guido Kamiel	∗ 1915-09-27 Berlin-Pankow † 1943-02-11 Hauptlager Neuengamme	Geulle - pers - Groep-Dresen - Kamiel Michel Josef Guido Droitcourt had een Duitse moeder en een Franse vader en werd in Berlijn geboren. Op 20-jarige leeftijd kwam hij met zijn moeder, haar man en zijn halfbroer naar Geulle. In juli 1941 werd het eerste geallieerde vliegtuig in de buurt van Geulle neergehaald. Een … muur: midden, regel 04-02
Duijnkerke /Duin… /Duyn…, Jan M.	∗ 1902-10-25 Yerseke † 1943-03-04 Neuengamme	Maastricht - vroeg verzet - Groep-Dresen - De binnenvaartschipper J.M. Duynkerke vervoerde met zijn boot Maria doorgaans cement in binnen- en buitenland, maar ook vluchtelingen. De thuishaven van de Maria was de oude haven van Maastricht, het Bassin. Gearresteerd op 09-12-1941. muur: links, regel 31-02
Engeln, Paulus Anthonius Tom	∗ 1902-01-30 Purmerend † 1945-04-27 KZ Mauthausen-Ebensee	Maastricht - vroeg verzet - pers - Groep-Dresen - De in Maastricht woonachtige winkelier en manufacteur van lederwaren Paulus Anthonius (Tom) Engeln was van Duitse afkomst en was gescheiden van een Duitse vrouw, Betsy Wanger, met wie hij drie kinderen had. Die waren in 1942 4, 7 en 12 jaar oud. Hij drukte in de achterkamer van zijn bedrijf … muur: midden, regel 14-02
Hage, Dirk	∗ 1909-02-17 Dreischor † 1943-04-03 Neuengamme	Maastricht - vroeg verzet - pers - Groep-Dresen - Dirk Izak Hage werd, na zijn demobilisatie als militair in 1940, douanier in de rang van hulpkommies en vond in het douanekantoor van Caberg (Maastricht) een aantal geestverwanten. In de groep Dresen zou hij een zo belangrijke rol gaan vervullen, dat die ook wel de groep Dresen-Hage wordt … muur: midden, regel 15-01
Lemson, Henk	∗ 1924-04-15 Maastricht † 1945-04-07 Makkum	Maastricht - vroeg verzet - K.P. - Groep-Dresen - onderduiker - Hendrik Th. Lemson was schrijver bij de directe belastingen, behoorde tot de belastinggroep Maastricht (Een verzetsgroep van voornamelijk belastingambtenaren die het werk van de groep Dresen voortzette, nadat die was opgerold). Hij moest onderduiken en deed dat in Makkum (Friesland), waar … muur: links, regel 32-04
Meulensteen, Hendrik A.C.	∗ 1886-03-28 Dinther † 1943-02-05 Neuengamme	Maastricht - vroeg verzet - Groep-Dresen - Scheepsbevrachter. Zijn zoons voeren op een binnenvaartschip. Exploiteerde met zijn echtgenote het schipperscafeetje van haar ouders aan de Franschensingel. De stamtafel of het achterkamertje werd weldra het vaste ontmoetingspunt van de  … muur: links, regel 34-02
Verhagen, Douwe	∗ 1917-10-08 Assen † 1943-01-04 Neuengamme	Maastricht - vroeg verzet - Groep-Dresen - Douwe Verhagen was in mei 1940 beroepssergeant aan de afsluitdijk. Na de capitulatie en krijgsgevangenschap werd hij net als vele collega’s douanier. Aanstelling als tijdelijk hulpcommies invoerrechten en accijnzen, vanaf zomer 1940 aan het grenskantoor Maastricht-Caberg. Daar heerste een … muur: links, regel 37-01
Wolf, Egbert	∗ 1917-09-07 Maastricht † 1942-12-04 Neuengamme	Maastricht - vroeg verzet - Groep-Dresen - Douanier, hulpcommies invoerrechten en accijnzen, werkzaam op het grenskantoor Maastricht-Caberg. Daar heerste een sterke anti-Duitse stemming. Hij behoorde tot de RAF-groep, gearresteerd op 1 of 2 december 1941. (Cammaert hoofdstuk II, p. 96)  … muur: links, regel 36-05