Kamp Vught
Kamp Amersfoort
Auschwitz
Neuengamme
Sachsenhausen
Natzweiler
Salzgitter
Ravensbrück
Mauthausen
Buchenwald
Dachau
Bergen-Belsen
AEL
Oranje-Hotel
 
Het lied der achttien dooden

Concentratiekampen

De nationaal-socialistische economie was parasitair. Hij was sterk afhankelijk van dwangarbeid en, na het begin van de oorlog, van de plundering van de bezette gebieden. De ergste vorm van dwangarbeid vond plaats in de concentratiekampen.
Al snel nadat de nazi’s in 1933 de macht hadden gegrepen, begonnen ze met de bouw van concentratiekampen. De eerste kampgevangenen waren politieke tegenstanders (communisten, socialisten, geestelijken en andere critici van het systeem), later gevolgd door Sinti en Roma ((Wikipedia Porajmos)), homoseksuelen, Jehova’s Getuigen, geestelijk gehandicapten en zo geheten "asocialen" (Aktion T4) [1]. Na het begin van de oorlog kwamen daar de krijgsgevangenkampen bij, waar de behandeling van met name de Russen niet anders was dan in de andere kampen.
In Polen en Wit-Rusland werden de vernietigingskampen [2] gebouwd, die vooral gericht waren op de industriële uitroeiing van mensen, vooral Joden en Roma. Omdat dit over het verzet in Limburg gaat, staat hieronder alleen het vernietigingskamp Auschwitz, waar ook Limburgse verzetsmensen zijn vermoord.
Het doel van de concentratiekampen als werkkampen [3] was niet alleen politieke tegenstanders, als minderwaardig beschouwde personen, maar ook krijgsgevangenen op te sluiten. Omdat een groot deel van de Duitse mannen naar het front moest, was er een tekort aan arbeidskrachten in de industrie en de landbouw, dat de gevangenen moesten aanvullen. Vanwege die dubbele doelstelling maken historici en het rechtssysteem echter een duidelijk onderscheid tussen concentratiekampen als werkkampen en open dwangarbeiderskampen, waar het “alleen maar” om uitbuiting ging. Tegen het einde van de oorlog, toen de SS in paniek de kampen begon te ontruimen voor de naderende geallieerde troepen (dodenmarsen [4]) en bijeen te voegen, vervaagden die verschillen.

Wikipedia

1. Aktion T4 • Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
2. Vernietigingskampen • Vernichtungslager • Extermination camps • Centres d’extermination • Campos de extermínio
3. Economie van nazi-Duitsland: Dwangarbeid • NS-Zwangsarbeit • Forced labor in Nazi concentration camps • Travail forcé dans les camps de concentration nazis • Trabalho forçado na Alemanha Nazi
4. Dodenmarsen • Todesmärsche • Death marches • Marches de la mort • Marchas de la muerte (Español)

Veel Limburgse en andere verzetsstrijders zijn na hun arrestatie en evetuele veroordeling in een schijnproces afgevoerd naar een concentratiekamp, meestal in Duitsland, en daarvan zijn velen niet teruggekeerd. Die kampen waren vaak deel van een systeem van een hoofdkamp en subkampen.
Die subkampen hoorden meestal bij fabrieken, waaraan de gevangenen door de SS-Totenkopfverbände met veel winst als slaven werden verhuurd of bij de bouwplaatsen van verdedigingswerken, bijvoorbeeld vanuit Ladelund, een subkamp van Neuengamme, waar de gevangenen zaten, die de nooit in gebruik gestelde Friesenwall moesten bouwen, bijv. Charles Bongaerts.
Hier volgen de kampen, waar de meeste Limburgse verzetsmensen zijn vermoord. Om te beginnen een Verzeichnis der Konzentrationslager und ihrer Außenkommandos (lijst van de concentratiekampen en hun buitencommando’s) van het Duitse ministerie van justitie met alle kampen, en een uitleg van Wikipedia, wat zo een buitencommando eigenlijk was.

• Bundesministerium der Justiz:
  Verzeichnis der Konzentrationslager und ihrer Außenkommandos gemäß § 42 Abs. 2 BEG
• Wikipedia KZ-Außenkommando (Außenlager) • Nederlands • Deutsch • English • Français

  Auschwitz /Oświęcim

Prikkeldraad onder hoogspanning in concentratiekamp Auschwitz I

De vermoorde Limburgse verzetsmensen van joodse afkomst zijn allen in Auschwitz gestorven, behalve Rudolf Bloemgarten, die in de duinen bij Bloemendaal werd doodgeschoten. Het eerste kamp Auschwitz lag bij de Poolse stad Oświęcim [1][2]. Het was een voormalige Poolse kazerne en werd oorspronkelijk opgezet als concentratiekamp voor Poolse verzetsstrijders en criminelen uit Silezië. Later kwamen er andere kampen en fabrieken bij, onder andere van IG Farben.
Het gehele Sperrgebiet met werkkampen van Auschwitz besloeg uiteindelijk 40 vierkante kilometer.
In Auschwitz werden de eerste experimenten gedaan om het ontsmettingsmiddel Zyklon B als middel voor massamoord te gebruiken.

1. Open Street Map
2. Wikipedia: Oświęcim
3. International Auschwitz Committee Deutsch • English • Français • Polsku Międzynarodowy Komitet Oświęcimski
4. Wikipedia: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português

1942-08-14 David Leo Cahn † Auschwitz
1943-01-31 Ernst David Berets † Auschwitz
1945-01-21 Gerhard Lodewijk Robertus Soesman † Auschwitz/Oświęcim
1945-03-15 Louis van Blijdestein † Auschwitz

  Neuengamme

Neuengamme was een heel systeem van kampen onder het bestuur van de SS, die daar veel geld mee verdiende. Het hoofdkamp lag vlak bij Hamburg [1][2]. Een van de subkampen was het kommando Neustadt in de Lübecker Bocht bij Neustadt. Op 26 april 1945 werden van daar met het schip de Athen 5000 gevangenen uit Neuengamme met SS-ers aan boord van de Cap Arcona gebracht. Hetzelfde gebeurde met het schip Thielbek (2800 gevangenen van Neuengamme) en het schip Deutschland IV. Welke bedoeling de SS daarmee had is nooit met zekerheid achterhaald. De schepen werden in de laatste oorlogsdagen, op 3 mei 1945, gebombardeerd door de geallieerden. Die verkeerden in de veronderstelling, dat het om troepentransportschepen ging, en misschien was dat juist het idee erachter. Want de schepen konden in feite nergens heen. Op die manier hoopte de SS waarschijnlijk, op een gemakkelijke manier van die lastige gevangenen af te komen. Vele drenkelingen werden in het water alsnog afgeslacht [3].
Het grootste nevenkamp van Neuengamme was in Salzgitter. Daar waren zoveel verzetsmensen, krijgsgevangenen en anderen gedwongen in de zware industrie te werken, dat u hieronder een extra rubriek voor Salzgitter vindt. Andere satellietkampen waren Ladelund [4] en Sandbostel [5].

1. Open Street Map
2. Website: Nederlands • Deutsch • English • Français • Español
3. Cap Ancona (Wikipedia) Nederlands • Deutsch • Español
4. Außenlager Ladelund (Wikipedia): Deutsch
   Website English • Deutsch
5. Sandbostel Stalag X-B (Wikipedia) Nederlands • Deutsch • English • Français

1942-01-10 Bernhard Holty † Neuengamme
1942-05-15 Peter Johannes Sijbers † Neuengamme
1942-06-22 Lambert Kraft † Bernburg (Neuengamme)
1942-11-06 Johan Theodoor van Veldhoven † Neuengamme
1942-11-07 Hubert Peter Schillings † Neuengamme
1942-11-12 Mans Dost † Neuengamme
1942-11-14 Heinrich Tholen † Neuengamme
1942-11-14 Maricus van de Wetering † Neuengamme
1942-11-17 Engelbert Joseph Vinerius /Vienerius † Neuengamme
1942-12-01 Pierre Marie Joseph Dresen † Neuengamme
1942-12-04 Egbert Wolf † Neuengamme
1942-12-05 Bernardus Theodorus Gotjé † Neuengamme
1942-12-13 Johan/Johann Krol/Kroll † Neuengamme
1942-12-14 Roelf H. Bartels † KZ Neuengamme
1942-12-14 Johan Joseph Schillings † Neuengamme
1943-01-02 Gerrit Jan van der Gronden † Neuengamme
1943-01-04 Douwe Verhagen † Neuengamme
1943-01-07 Jozef Wilhelmus Hubertus Narinx † Neuengamme
1943-01-15 Hendrik Keesman † Neuengamme
1943-01-21 Johannes Arnoldus Tersteeg † Neuengamme
1943-02-05 Hendrik A.C. Meulensteen † Neuengamme
1943-02-11 Camille Michel Joseph Guido Droitcourt † Hauptlager Neuengamme
1943-02-12 André Bos † Neuengamme
1943-03-01 Frans Jozef Schaaks † Neuengamme
1943-03-04 Jan Marinus Duijnkerke /Duynkerke † Neuengamme
1943-03-19 Gerrit Jansen † Neuengamme
1943-03-29 Sjef Janssen † Hamburg-Neuengamme
1943-04-03 Dirk Izaak Hage † Neuengamme
1943-04-30 Albert Koenders † Neuengamme
1943-05-02 Stephanus Hubertus Vallen † Neuengamme
1943-05-25 Elbertus Frederikus Busch † Neuengamme
1943-05-25 Petrus Frantzen † Neuengamme
1944-11-05 Jan Willem Hubertus Marie Dols † Kdo HU-Schwesing, Neuengamme
1944-11-08 Mathieu Marie Joseph Antoine Dumoulin † Fuhlsbüttel Neuengamme
1944-11-19 Pieter Mathijs Erkens † Neuengamme
1944-11-23 Charles Marie Hubert Joseph Bongaerts † KZ Ladelund, KZ Neuengamme
1944-11-23 Mathias Hendrikus Timmermans † Kdo HU-Schwesing, Neuengamme
1944-11-24 Edmond Marie Hubert Ghislain Henri Houtappel † Neuengamme
1944-11-25 Leonardus Jozef Gerardus Moonen † Neuengamme
1944-11-26 Peter Josephus Vrancken † Neuengamme-Engerhafe
1944-12-15 Emilius Antonius Hubertus Maria Merckelbach † Neuengamme
1944-12-19 Hendrik Kammeraat † Neuengamme Kdo Husum
1944-12-25 Karel Hendrik Cobben † Neuengamme
1944-12-27 Jacques Joseph Carlos Marie Luske † Hamburg-Neuengamme
1944-12-31 Jacob Schutte † Neuengamme
1945-01-04 Hendricus Fredericus Jan Hokke † Neuengamme
1945-01-04 Jozef van Hövell tot Westerflier † Meppen (sub. Neuengamme)
1945-01-04 Theo Pérée † Neuengamme
1945-01-11 Dominicus Hylarius /Hilarius Ettema † Neuengamme
1945-01-14 Johan Beyleveld † Neuengamme
1945-01-20 Peter Hubertus van Rhee † Neuengamme
1945-01-22 Alfons Reinoud Berger † Neuengamme
1945-01-22 Martin Hubertus Driessen † KZ Neuengamme, Bergedorf
1945-01-24 Adrianus Johannes van den Munckhof † Neuengamme
1945-01-26 Johannes Wilhelmus Kuypers † Hauptlager Neuengamme
1945-02-06 Wilhelmus Hub. Hoeben † Kdo. Meppen-Versen (Neuengamme
1945-02-06 Eelco Wigerius Maria Kortrijk † Neuengamme
1945-02-09 Gerardus Adrianus Hoes † Neuengamme
1945-02-11 Josephus Stephanus Hendricus Lokerman † Neuengamme
1945-02-18 Hermanus Bernardus Arnoldus Geerlings † Hamburg-Neuengamme
1945-02-20 Peter Johannes van Eijk † Neuengamme
1945-02-22 Johannes Franciscus van Hout † KZ Neuengamme
1945-02-24 Antoon Gerrit Guillaume van Hilten † Neuengamme
1945-03-01 Jan Alphons Dieteren † Neuengamme
1945-03-03 Leendert L. Sluijmers † Hamburg-Neuengamme
1945-03-10 Lambertus C.M. Ravenhorst † Neuengamme
1945-03-12 Max Meiler † Neuengamme
1945-03-14 Hendrikus Antonius Hubertus Brouwers † Neuengamme
1945-03-20 Wouter Hoogakker † Kdo. Meppen-Versen (Neuengamme
1945-04-01 Gerhardus Antonius Erdkamp † Neuengamme, Kdo Beendorf
1945-04-03 Willem Joseph Alouis Putman † Kdo. Meppen-Versen (Neuengamme
1945-04-24 Peter Will † Transport vanuit Neuengamme
1945-04-25 Daniël van Vugt † Kdo. Sandbostel, Neuengamme
1945-05-03 Arnold van Geenen † Lübecker Bucht
1945-05-03 Jacob Guillaume Houben † Neuengamme ?
1945-05-03 Lambert van Lee † Lübecker Bucht
1945-05-03 Hubertus Hendrikus Ritzen † Lübecker Bucht
1945-05-03 Hendrik Servatius Jozef Senster † Lübecker Bucht
1945-05-05 Johannes Mathias Schreurs † Neuengamme
1945-05-06 Mathias Hubertus Ummels † Sandbostel /Neuengamme

  Kamp Vught

Het kamp Vught, door de bezetters Polizeiliches Durchgangslager Herzogenbusch genoemd omdat het vlak bij ’s-Hertogenbosch stond, was het enige SS-kamp buiten Duitsland. Tegenwoordig is een deel van het voormalige kamp het nationaal monument Kamp Vught.

Vanuit Vught werden onder meer 15.000 Joden gedeporteerd, van wie bijna niemand de oorlog overleefde. Voor de Joden was Kamp Vught een doorgangskamp. De meeste Joden werden gedeporteerd naar het Drentse Westerbork en vandaar naar de Duitse vernietigingskampen in Polen. [1]

Eigenlijk was de bedoeling, er daarna een modelkamp van te maken, omwille van de openbare mening in Nederland, omdat de Nazi’s blijkbaar nog steeds hoopten, die aan hun kant te krijgen. Maar dat ging mis op 15 januari 1944 onder de sadistische commandant Hauptsturmführer Adam Grünewald.
Zie voor meer informatie het bunkerdrama [2]

In augustus en september 1944, terwijl de geallieerden steeds dichterbij kwamen, vonden op de schietbaan van kamp Vught executies van minstens 450 verzetsmensen plaats, waarvan ook veel Limburgse verzetsmensen slachtoffer werden, waaronder de topmensen van de LO, die op 21 juni 1944 in Weert waren gearresteerd. Deze Deppner-executies [3] vonden hun hoogtepunt rond Dolle Dinsdag [4]. Bij de aankomst van de geallieerden was het kamp verlaten. Duizenden gevangenen waren naar Duitsland gedeporteerd. De mannen naar Kamp Sachsenhausen en de vrouwen naar Kamp Ravensbrück. [1].

Op de executieplaats in het nabijgelegen bos staan een monument en een herdenkingsmuur met de namen van de 329 verzetsmensen die daar zijn doodgeschoten. [9]
De asputten achter het crematorium zijn de laatste rustplaats voor degenen, die daar zijn vermoord. [5]

1. BHIC (Brabants Historisch Informatie Centrum) Concentratiekamp Vught
2. Bunker Tragedy
   Wikipedia: Nederlands • Deutsch • English
3. Wikipedia NL : Deppner-executies
4. Wikipedia: Dolle Dinsdag Nederlands • Deutsch • English • Français • Español
5. tracesofwar.nl Asputten
6. Website: Nederlands • Nederlands • Deutsch • English • Français
7. Wikipedia Kamp Vught Deutsch • English Español
8. Kamp Open Street Map
9. Fusilladeplaats Lunettenlaan 600, 5260 AA, Vught
   https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/2074/vught-monument-op-de-fusilladeplaats

1943-01-27 Johannes Hubertus Hendriks † kamp Vught
1943-02-16 Jules Louis Antoine van Oppen † Vught
1943-02-24 Chris Heuts † Kamp Vught
1943-04-23 Emma Horn † Vught
1943-11-22 Franciscus Hubertus Antonius Henderson † kamp Vught
1944-01-16 Nelly Adriana Jeannette de Bode † Vught
1944-07-21 Antonius Johannes Kuerten † Vught
1944-07-21 Jean Maurice Muller † Kamp Vught
1944-08-11 André Gubbels † Kamp Vught
1944-08-11 Jacobus Everhardus Janssen † Vught
1944-08-11 Johannes Antonius Linders † Kamp Vught
1944-08-11 Cornelis Klaas Noordermeer † kamp Vught
1944-08-11 Nicolaas Cornelis van Oosterhout † Kamp Vught
1944-08-11 Marcel Stoffels † Vught
1944-08-19 Adrianus Johannes Dahmen † Vught
1944-08-19 Gerard Antoon Smulders † Vught
1944-08-30 Harry Miltenburg † Kamp Vught
1944-09-04 Marinus Spillenaar Bilgen † Vught
1944-09-05 Karel C. van Berckel † Kamp Vught
1944-09-05 Henricus Joannes Hubertus Boers † Vught
1944-09-05 Josephus Johannes Stephanus Boers † Vught
1944-09-05 Constant Jozef Ernest Cornips † Kamp Vught
1944-09-05 Wiel Grooten † Kamp Vught
1944-09-05 Joseph van Hulst † kamp Vught
1944-09-05 Henry /Harry Meijer † Vught
1944-09-05 Frans Nies † Vught
1944-09-05 Wilhelmus Antonius Rooyackers /Rooijackers † Vught
1944-09-05 Karel Herman Hendrik Simmelink † Vught
1944-09-05 Johannes Franciscus Snijders † Vught
1944-09-05 Jacques J. de Weert † Kamp Vught
1944-09-05 Oscar Wilhelmus Laurentius Wolters † Vught
1944-09-08 Johan Guelen † Kamp Vught
1944-09-08 Hendrikus Fredericus Hendriks † Vught
1944-09-08 Jan J. Hendriks † Vught

  Sachsenhausen

Sachsenhausen 1943. Source: 542 Squadron (RAF) →

Het concentratiekamp Sachsenhausen werd vanaf 1936 opgebouwd in de stad Oranienburg, ten noorden van Berlijn. [1] Tegelijkertijd werden in Berlijn de Olympische Spelen gehouden. Het is niet identiek aan het concentratiekamp Oranienburg, dat voordien (1933 tot 1934) op een andere plaats in Oranienburg bestond. Het werd genoemd naar de wijk Sachsenhausen. [2]
Het werd gepland in de vorm van een driehoek, zodat het hele terrein vanuit de hoofdpoort met één machinegeweer kon worden gecontroleerd. Zie luchtfoto van de Royal Air Force uit 1943 en Open Street Map [1].

Op 11 mei 1942 vonden in Sachsenhausen de executies plaats van de veroordeelden uit het zogeheten eerste OD-proces [3], dat gedeeltelijk in Maastricht plaatsvond. De 24 mensen die daar ter dood veroordeeld zijn, werden op 9 mei 1942 op transport gesteld en zijn in Sachsenhausen doodgeschoten, waarschijnlijk aan de Hinrichtungsgraben (executiegroeve). Ze staan voor een deel op deze lijst, ook al hadden ze verder geen band met Limburg. Zij waren voor een groot deel lid van de OD of Ordedienst [4], vandaar de naam van het proces. In Maastricht en Amersfoort werden in totaal 65 OD-ers en 10 leden van de groep rond Herman Bolt ter dood veroordeeld. In Utrecht werden daarvan 63 vonnissen bekrachtigd en in Sachsenhausen uitgevoerd.

1. Open Street Map
2. Wikipedia, KZ Sachsenhausen : Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
3. 1. OD-proces, Maastricht
   2. Het eerste OD-proces
4. Ordedienst
5. Website: • Deutsch • English
6. Wikipedia, List of subcamps Sachsenhausen • English • Deutsch • Français •

1942-05-03 Richard Leonard Arnold Schoemaker † Sachsenhausen (Oranienburg)
1942-05-03 Willem Louis Voncken † Sachsenhausen
1942-05-11 Johan Bakker † Oranienburg
1942-05-11 Willem de Boer † Oranienburg
1942-05-11 Berend ten Bosch † Oranienburg
1942-05-11 Jacob Buikes † Oranienburg
1942-05-11 Wilhelmus Fredericus Burger † Oranienburg
1942-05-11 Antoine Pierre Marie Fauchey † Oranienburg
1942-05-11 Gerard Catharinus van Grootheest † Oranienburg
1942-05-11 Tijmen Bastiaan Huurman † Oranienburg
1942-05-11 Willem Christiaan Albert Kroes † Oranienburg
1942-05-11 Petrus Josephus Maria Kuntz † Oranienburg
1942-05-11 Jacob Lopes de Leaô Laguna † Oranienburg
1942-05-11 Johan George Alexander van Medenbach de Rooy † Oranienburg
1942-05-11 Johan Coenraad Meijer † Oranienburg
1942-05-11 Bernardus Marcus Miché † Oranienburg
1942-05-11 Arnold Michels † Oranienburg
1942-05-11 Pieter Johannes Schuijl † Oranienburg
1942-05-11 Jaap Sickenga † Oranienburg
1942-05-11 Alex Klaas Smidt † Sachsenhausen
1942-05-11 Harmen Smink † Sachsenhausen
1942-05-11 Daniel Johan Smit † Sachsenhausen
1942-05-11 Nicolaas van der Stad † Oranienburg
1942-05-11 Ludovicus Franciscus Verstrijden † Oranienburg
1942-05-11 Cornelis van ’t Woudt † Oranienburg
1942-05-11 Johannes J. Zomer † Oranienburg
1942-12-13 Louis Victor August Quaedvlieg † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1942-12-30 Christiaan Hubertus Josephus Peussens † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1943-01-13 Godefriedus Henricus Konings † KZ Sachsenhausen
1943-03-02 Karel Joseph Diederen † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1944-04-18 M.J. (Sjef) Haan † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1944-09-02 Guus Hermans † KZ Sachsenhausen
1944-09-13 Johannes Franz Vuist † Sachsenhausen
1944-11-15 Antonius Maria Schilte † Sachsenhausen,
1944-12-08 Josef Willem Ummels † Sachsenhausen
1944-12-29 Hubert Joseph Dyonisius Hamers † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-01-06 Petrus Antonius Josephus Janssens † KZ Sachsenhausen
1945-01-07 Johannes Hendrikus Hubertus Holla † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-02-02 Ferdinand Marie Joseph Hubert van Oppen † Sachsenhausen
1945-02-13 Johan Anno Heesbeen † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-02-15 Wilhelminus Jan Plas † Oranienburg, Sachsenhausen
1945-02-23 Guillaume Duijkers † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-03-15 Jan van Soest † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-05-03 Johannes Jacobus Hendrikx † Oranienburg, KZ Sachsenhausen

  Natzweiler

Rechts: gedenkplaat voor de 86 Joden die in augustus 1943 vanuit het kamp Auschwitz naar Natzweiler werden overgebracht en vergast voor pseudo-wetenschappelijke experimenten door professor Hirt

Het kamp Natzweiler-Struthof [1][2] had ongeveer 70 nevenkampen in de nu weer Franse regio’s Elzas en Moselle en over de grens in Duitsland, bijvoorbeeld in Dautmergen. Dit kamp was aangewezen als Nacht und Nebel-kamp. Daar moesten mensen spoorloos verdwijnen. Dat waren meestal verzetsmensen uit heel bezet Europa. De familie zou nooit van het overlijden op de hoogte mogen worden gesteld. [3]
De onderstaande mensen hebben wel allemaal in Natzweiler vastgezeten, maar sommigen zijn daarna verplaatst en ergens anders gestorven, zoals u in het lijstje ziet.

1. Open Street Map
2. Wikipedia Natzweiler: Nederlands • Deutsch • English • Français • Español
3. Wikipedia Nacht und Nebel: Nederlands • Deutsch • English • Français • Español

1942-09-14 Hendricus Leonardus Hubertus Rijnders † Dachau (D)
1944-03-03 Jan Joseph Roks /Rocks † Natzweiler-Struthof
1944-07-11 Nikolaus Benedic † Natzweiler
1944-12-07 Johan Herman Lubben † Bergen-Belsen
1945-01-07 Charles Spreksel † KZ Schömberg, KZ Natzweiler
1945-02-08 Jozef Jean Gerard Partouns † Vaihingen
1945-02-13 Jean-Michel Caubo † Natzweiler, Außenkommando Daut
1945-02-20 Jan Brinkman † Dachau
1945-02-25 Alphonse Sonneville † Dachau
1945-04-17 Hendrik Hubert Balter † Flossenbürg AL Gröditz
1945-04-17 Léon Antoine Bruls † Dresden
1945-04-23 Adrianus Johannes Albertus Sars † Passau (Mauthausen)
1945-04-27 Paulus Anthonius Engeln † KZ Mauthausen-Ebensee
1945-05-06 Gerard Tielen † Dachau

  Salzgitter

Bedrijfslogo van de Hermann-Göring-Werke, in gebruik bij Salzgitter AG tot de jaren 1980 en in gebruik bij Salzgitter Maschinenbau AG tot op heden.

Voor de exploitatie van de grote ijzerertslagen in de omgeving van Salzgitter, die al in 1310 voor het eerst werden vermeld, richtten de nationaal-socialisten op 15 juli 1937 de Reichswerke Hermann Göring (Hermann-Göring-Werke) op [1]. Een grote ruimtelijke herindeling en talrijke industriële vestigingen waren het resultaat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden steeds meer dwangarbeiders ingezet. Zij werden ernstig in levensgevaar gebracht door hun erbarmelijke werkomstandigheden, maar ook door talrijke geallieerde bombardementen.
Er waren veel woon- en werkkampen in de omgeving van Salzgitter. Op den duur werden dat meestal concentratiekampen. [2]
Het grootste stond in Salzgitter-Drütte, een dorp in de gemeente Salzgitter. Het was één van de vele satellietkampen van het concentratiekampsysteem van Neuengamme, was gevestigd op het fabrieksterrein van de Hermann-Göring-Werke en had rond 2800 gevangenen. [3][7]
Het speciale Lager 21 (Arbeitserziehungslager Watenstedt-Hallendorf) (arbeids “opvoedings” kamp!) werd in maart 1940 vanuit de "Göringwerke" opgericht als strafkamp voor buitenlandse dwangarbeiders en om de Duitse bevolking af te schrikken en te disciplineren in de buurt van wat nu het stadsdeel Hallendorf van de stad Salzgitter is. Een bijzonder strenge straf was het werk in de gloeiend hete slakken in Salzgitter-Drütte, dat de gevangenen "Schlacke-Drütte" noemden en vreesden. Doden, ernstige brandwonden of bijvoorbeeld gasvergiftigingen waren tijdens deze werkzaamheden te verwachten. Tenminste 300 gevangenen kwamen daarbij om het leven. Alleen al de bewaker Fritz Panske schoot 60 gevangenen dood bij het commando Schlacke-Drütte. [4]
Lager 24 in Reppner was oorspronkelijk bedoeld als woonkamp voor bouwvakkers, werd later omgebouwd tot concentratiekamp en werd al gauw "Dodenkamp 24" genoemd. [5]
Het dorp Watenstedt telde 380 inwoners in 1933. Dit veranderde abrupt met de bouw van de Hermann-Göring-Werke en de nabijgelegen staalfabriek Braunschweig vanaf 1937. Rond Watenstedt ontstonden talrijke werkkampen; eind augustus 1943 werden 16992 bewoners gemeld [6].

1. Wikipedia Reichswerke Hermann Göring: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
2. Wikipedia D: Liste der Wohn- und Arbeitslager im Salzgittergebiet
3. Wikipedia KZ-Außenlager Salzgitter-Drütte : Deutsch • Français
4. Wikipedia D: Arbeitserziehungslager_Hallendorf
   Hallendorf Open Street Map
5. Wikipedia D: Reppner, Lager_24
   Reppner Open Street Map
6. Wikipedia D: Watenstedt, Bevölkerungsentwicklung
7. Salzgitter AG, ex Hermann Göring Werke Salzgitter Open Street Map
8. Gedenk- und Dokumentationsstätte KZ Drütte Nederlands • Deutsch • English • Français • Español

1944-11-22 Lodewijk Franssen † Salzgitter-Watenstedt
1945-01-30 Antoon van der Burgt † Salzgitter-Watenstedt
1945-02-02 Pieter Hubert Billekens † Salzgitter-Drütte
1945-02-18 Peter (Piet) Roodbeen † Salzgitter-Watenstedt
1945-03-11 Hendrik Hubert Hoeymakers /Hoeijmakers † Salzgitter-Reppner
1945-05-07 Jozef Baeten † Salzgitter-Barum
1945-05-21 Marius Petrus Joannes Verdijk † Malchow, Kr. Waren

  Ravensbrück

Afb. 1: Vrouwen van Ravensbrück is een monument in het oosten van het Amsterdamse Museumplein ter nagedachtenis aan de vrouwen die in het concentratiekamp Ravensbrück zijn vermoord.
Afb. 2: Concentratiekamp Ravensbrück met Siemenskamp [4] en «Jugendschutzlager Uckermark» voor meisjes en jonge vrouwen [3]

Het concentratiekamp voor vrouwen in Ravensbrück maakte deel uit van een complex van kampen, vijfentachtig kilometer ten noorden van Berlijn. Ravensbrück werd in de herfst van 1938 gebouwd door gedetineerden uit het concentratiekamp Sachsenhausen.
Het was het grootste concentratiekamp voor vrouwen in het zogeheten Duitse Altreich ten tijde van het nationaal-socialisme [2]. Samen met het in de onmiddellijke nabijheid gelegen mannenkamp, de industriële fabrieken, het concentratiekamp Uckermark voor meisjes en jonge vrouwen [3] en het Siemenskamp Ravensbrück [4], de enige industriële vestiging binnen een concentratiekamp, vormde het concentratiekamp Ravensbrück een kampcomplex. Bovendien bestond er een groot aantal subkampen, zie Lijst van subkampen van het Concentratiekamp Ravensbrück [5].

1. Open Street Map
2. Wikipedia : Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
3. Wikipedia KZ Uckermark: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
4. Wikipedia D: Siemenslager Ravensbrück
5. Wikipedia D: Liste der Außenlager des KZ Ravensbrück

1944-01-24 Anna Pijnacker Hordijk † Ravensbruck
1944-09-05 Karel C. van Berckel † Kamp Vught
1944-09-11 Marie Hubertina Theodora Vliexs † Opglabbeek (B)
1945-02-06 Jenny Tripels † Ravensbrück
1945-02-18 Berendina van Assen-Grolleman † Ravensbrück
1945-02-19 Jacqueline Henrica Smeets-Hendrickx † KZ Ravensbrück
1945-03-17 Jacoba Maria Pulskens † Ravensbrück
1945-04-25 Maria Magdalena Vusschers † Ravensbrück → Schwerin
1945-05-07 Jozef Baeten † Salzgitter-Barum
1945-05-21 Marius Petrus Joannes Verdijk † Malchow, Kr. Waren
1945-07-11 Marie Clotilde Hélène Schoenmaeckers † Sankt Gallen (CH)
1968-02-19 Maria Josepha Hubertina Anna Debije † Arnhem

  Mauthausen

Afb. 1: Link naar een kaart met de voormalige satellietkampen.
  Bron: mauthausen-memorial.org [2]
Afb. 2: De granietgroeve Wiener Graben [1.2.], Mauthausen

Vanaf 8 augustus 1938, vijf maanden na de “Anschluss” van Oostenrijk bij het Duitse Rijk, werd het concentratiekamp Mauthausen opgebouwd bij de bestaande granietgroeve. De gevangenen moesten graniet produceren voor de pompeuze nazi-bouwwerken, onder het zwaarste regime dat er voor de kampen bestond: “Lagerstufe III”. Hetzelfde gebeurde in het nevenkamp Gusen [4]. Er ontstond een groot netwerk van nevenkampen, verdeeld over heel Oostenrijk, die voor de Duitse wapenindustrie werkten. Klik op het nevenstaande kaartje voor een vergroting [2]. De gevangenen in de twee eerste kampen in Mauthausen en Gusen waren vooral politieke tegenstanders zoals verzetsmensen.
Vanaf mei 1944 werden Joodse gevangenen uit Hongarije en Polen in groten getale naar Mauthausen gedeporteerd. Zij hadden de minste overlevingskansen.
In het geheel werden tussen de oprichting van het kamp in augustus 1938 en de bevrijding door het Amerikaanse leger in mei 1945 bijna 190.000 mensen naar Mauthausen gedeporteerd. Daarvan zijn er minstens 90.000 gestorven. [2]

Een voorbeeld van de vele satellietkampen: In 1942/43 werden twee kampen gebouwd aan de noord- en zuidzijde van de Loiblpas als subkampen van het concentratiekamp Mauthausen: Loibl Noord en Loibl Zuid. De kampgevangenen die van Mauthausen naar het concentratiekamp Loibl werden overgebracht, werden gebruikt voor de bouw van de Loibl-tunnel. [5]

De Griekse dichter Iakovos Kambanellis, een overlevende van het concentratiekamp Mauthausen, schreef daar de cyclus Μαουτχάουζεν (Mauthausen) over, die wereldberoemd werd door de componist Mikis Theodorakis. De muziek werd onder andere in het voormalige concentratiekamp verschillende keren uitgevoerd. [7]

1. Open Street Map :
   1. KZ-Gedenkstätte Mauthausen, Erinnerungsstraße 1, 4310 Mauthausen
   2. Wiener Graben (Granitsteinbruch Mauthausen)
   3. Gusen III - Außenlager von KZ Mauthausen
   4. KZ Ebensee • Ebensee KZ-Gedenkstollen
2. Website: Nederlands • Deutsch • English • Français • Español
3. Wikipedia KZ Mauthausen: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
4. KZ Gusen:
   WikipediaDeutsch • English • Français • Español
   KZ Gusen, KZ Gusen Memorial Committee (english)
5. KZ-Gedenkstätte Loibl
   Loibl-Nord Open Street Map
6. Wikipedia, KZ-Ebensee: Nederlands • Deutsch • English • Français • Español
7. Ballad of Mauthausen
   Wikipedia Deutsch • English
   YouTube, 2 songs from Mauthausen Andonis, Asma Asmaton Theodorakis / Farandouri, live in Pireaus
8. holocaustmusic.ort.org Mauthausen

1944-01-19 Franciscus Jacobus Karolus van Bilsen † Venlo
1944-09-07 Kees Droogleever-Fortuyn † Mauthausen
1945-02-10 Jan Ubachs † Mauthausen Gusen
1945-02-23 Guillaume Duijkers † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-03-01 Leo Dael † Mauthausen
1945-03-02 Cornelis Gijsbertus Peters † Mauthausen
1945-03-05 Antonius Lodewijk Joseph Mooren † Mauthausen
1945-03-05 Joannes Hubertus Matheus Speetjens † Mauthausen
1945-03-09 Jean Marie Dael † Mauthausen
1945-03-09 Thomas Adrianus Maria Schiphorst † Mauthausen
1945-03-25 Willem Hubert Heber † Mauthausen
1945-04-05 Johannes Mathijs Lambert Tholen † Mauthausen (A)
1945-04-11 Martinus Hubertus Brouns † Mauthausen
1945-04-23 Adrianus Johannes Albertus Sars † Passau (Mauthausen)
1945-04-27 Paulus Anthonius Engeln † KZ Mauthausen-Ebensee
1945-05-02 Joseph Michael Willem Pernot † Buchenwald
1949-01-25 Josephus Hubertus Theodorus Colleije (Colleye) † Nijmegen
1968-02-19 Maria Josepha Hubertina Anna Debije † Arnhem

  Buchenwald

De laatste overgebleven barak →

Het concentratiekamp Buchenwald, officieel KL Buchenwald, was een van de grootste concentratiekampen op Duits grondgebied. Het was tussen juli 1937 en april 1945 in gebruik op de Ettersberg bij Weimar. In totaal zaten er in deze periode ongeveer 266.000 mensen uit alle Europese landen gevangen. Het dodental wordt geschat op ongeveer 56.000. [2]
Er werden medische experimenten uitgevoerd, bijvoorbeeld door gevangenen te besmetten met ziekten om vaccins te testen. Of oorlogswonden werden hen toegebracht om behandelmethodes uit te proberen.
De meeste satellietkampen waren net als het hoofdkamp toegewezen aan een specifieke productie, waarbij de gevangenen massaal werden uitgebuit en soms vermoord. Toch waren het natuurlijk geen werkkampen zoals de open dwangarbeiderskampen, maar concentratiekampen. [3]
Er waren veel verzetsmensen onder de gevangenen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zij zich ook tijdens hun gevangenschap organiseerden. Tegen het einde van de oorlog met groeiend succes. Zij verborgen Joodse kinderen en redden hen zo van het vernietigingskamp, zij saboteerden ook andere deportaties naar vernietigingskampen, zij organiseerden een radiozender waarmee zij contact legden met de naderende Geallieerden. Tijdens een luchtaanval in augustus 1944, konden ze wapens stelen en verbergen. Het was hun echter duidelijk dat zij nog niet in open gevecht konden treden met de SS. Zij konden dan ook niet verhinderen dat 28.000 mensen uit het hoofdkamp en tenminste 10.000 gevangenen uit de subkampen tussen 7 en 10 april 1945 op dodenmarsen en "evacuatietreinen" werden weggestuurd via ongeveer 60 routes. Tussen de 12.000 en 15.000 mensen kwamen daarbij om het leven. Toen op 11 april 1945 de Amerikaanse troepen naderden en een deel van de SS-bewakers moest vechten, arresteerde de verzetsgroep 125 SS-ers en verklaarde het kamp bevrijd.

1. Open Street Map Gedenkstätte Buchenwald Weimar, Thüringen, 99427, Deutschland
2. Wikipedia: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
3. Liste der Außenlager des KZ Buchenwald

1942-12-09 Cornelis Rombouts † Buchenwald
1943-04-05 Derk Snippe † Buchenwald (Weimar)
1943-04-06 Lubbert Bos † KZ Buchenwald
1944-02-24 Carlos Marie Nieuwland † Buchenwald
1944-03-08 Peter Hubertus Caris † KZ Mittelbau-Dora (Buchenwald)
1944-05-11 Louis Joseph Gulikers † Bitterfeld (Buchenwald)
1944-08-30 Hub. Kerres † Buchenwald
1944-12-20 Frans Alexander Cobbenhaegen † Buchenwald
1945-02-09 Johannes Jozef Hendrix † Buchenwald
1945-02-13 Frans Helwegen † Buchenwald
1945-02-18 Gerardus Hendrikus Hubertus Hermkens † Buchenwald
1945-02-25 Willem Hendrik Marie Jansen † Buchenwald
1945-03-02 Amandus Marie Joseph Alphons de Lauwere † Buchenwald
1945-03-05 Theodorus Joannes Gerardus Pierre Frissen † Buchenwald
1945-03-08 Hubert J. Jamin † Buchenwald
1945-03-12 Petrus Martinus Verhasselt † Buchenwald
1945-03-14 Petrus Paulus van Hal † Buchenwald
1945-03-28 Peter Windhausen † Buchenwald
1945-04-06 Petrus Nicolaas Andreas Peters † Buchenwald
1945-04-06 Antonius Gerardus (Antoon) Timmermans † Buchenwald
1945-04-10 Herman Charles Joseph Hoogendijk † Buchenwald
1945-04-23 Johannes Mathias Willem Bisschoff † Buchenwald
1945-05-02 Joseph Michael Willem Pernot † Buchenwald

  Dachau

Alle juist aangekomen gevangenen moesten door de smeedijzeren poort van het Jourhaus met de cynische woorden “Arbeit macht frei” (“Werk maakt vrij”). →

Op 22 maart 1933, enkele weken nadat Adolf Hitler tot Rijkskanselier was benoemd, werd in Dachau een concentratiekamp voor politieke gevangenen ingericht. Dit kamp diende als model voor alle latere concentratiekampen en als "school voor geweld" voor de SS-ers onder wier bevel het stond. In de twaalf jaar van zijn bestaan werden hier en in de talrijke nevenkampen meer dan 200.000 personen uit heel Europa opgesloten. 41.500 werden er vermoord. [2]
De organisatie en ruimtelijke structuur diende later als voorbeeld voor de opbouw van nieuwe concentratiekampen. Het naziregime presenteerde het als een voorbeeldkamp en als afschrikking voor politiek andersdenkenden. Dachau was een oefenterrein voor SS-bewakers en SS-leidinggevenden die later onder andere in de vernietigingskampen ingezet werden. Dachau was als zodanig geen vernietigingskamp. Wel werden in Dachau meer politieke gevangenen vermoord dan in welk ander kamp ook. Van de 206.000 personen die er gevangen hebben gezeten, stierven er zeker 41.500. Er hebben 1935 niet-Joodse Nederlandse mannen en 200 niet-Joodse Nederlandse vrouwen gevangengezeten. Hoeveel joodse Nederlanders kortere of langere tijd in Dachau als doorgangskamp hebben doorgebracht is niet precies bekend, wegens transporten en dodenmarsen terug naar Dachau in maart en april 1945. [3]
Tegenwoordig bevindt zich op dit terrein het Dachau Herinneringscentrum, dat jaarlijks door circa 800.000 mensen uit de hele wereld bezocht wordt. [2]

1. Open Street Map
2. Website: Nederlands • Deutsch • English • Français • Español
3. Wikipedia: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português

1942-07-27 Hendrikus Joseph Alphonsus Maria Zwaans † Dachau
1942-09-14 Hendricus Leonardus Hubertus Rijnders † Dachau (D)
1942-12-28 Robert Hubert Willem Regout † Dachau
1944-03-21 Louis Asselmans † Dachau II
1945-01-21 Johannes Hubertus Smeets † Dachau
1945-02-03 Eugène Petrus Hubertus Hougardy † Dachau
1945-02-08 Joannes Franciscus Hubertus Aloysius Caris † Dachau
1945-02-20 Jan Brinkman † Dachau
1945-02-23 Lambert Vlemmings † Dachau
1945-02-25 Alphonse Sonneville † Dachau
1945-03-29 Adèle Jan Gerard Fleischeuer † KZ Allach, Dachau
1945-04-21 Hubertus Verhoeven † Dachau
1945-04-29 Leo J.H. Kluitmans † Dachau
1945-05-06 Gerard Tielen † Dachau

  Bergen-Belsen

Plattegrond van het voormalige concentratiekamp Bergen-Belsen [1.1.] en de begraafplaats voor Sovjetische krijgsgevangenen. [1.2.] →

De hier volgende tekst is een gedeelte van de Duitstalige folder, een download van de website [2.1]. Wij hebben het voor u vertaald. [2.2.]

De Gedenkstätte Bergen-Belsen ligt ongeveer 60 kilometer ten noordoosten van Hannover.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hier een krijgsgevangenenkamp van de Wehrmacht (het toenmalige Duitse leger). De meeste van de ongeveer 20.000 slachtoffers waren Sovjetische krijgsgevangenen. Ze werden begraven op de begraafplaats van het kamp, een kilometer verderop.
In 1943 richtte de SS op een deel van het terrein een concentratiekamp in. Ten minste 52.000 mannen, vrouwen en kinderen stierven hier, de meesten van hen in de laatste maanden van de oorlog. Toen het kamp op 15 april 1945 werd bevrijd, vonden Britse soldaten duizenden onbegraven lijken en doodzieke tot op het bot vermagerde mensen.
De doden van het concentratiekamp werden begraven in massagraven op het kampterrein. Graven, gedenktekens en gedenkstenen herdenken hun lijden en dood. Slechts enkele funderingen wijzen nog op het vroegere kamp.
Na de bevrijding werd in de nabijgelegen voormalige Wehrmachtkazerne een kamp voor ontheemden ingericht. Tot 1950 woonden hier tot 12.000 mensen in het grootste Joodse Displaced Persons kamp van Duitsland.

1. Open Street Map
   1. Concentration Camp
   2. Soviet POW cemetery Hörsten
2. 1. Website: Deutsch • English
   2. Leaflet: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português
3. Wikipedia: Nederlands • Deutsch • English • Français • Português

1944-04-05 Jo Giebels † Bergen Belsen
1944-05-07 Joseph Ludovicus Franssen † Bergen-Belsen
1944-12-07 Johan Herman Lubben † Bergen-Belsen
1945-02-23 Willem van Soest † Bergen-Belsen
1945-02-27 Hendrik Joseph Lochtman † Bergen Belsen
1945-03-00 Emile Antoon Felix Goossens † Bergen-Belsen
1945-03-02 Leonardus Mattheus Verdonschot † Bergen-Belsen
1945-03-09 Victor Leo Servaas Ramakers † Bergen-Belsen
1945-03-10 Johannes Meulendijks † Bergen-Belsen
1945-03-13 Jan Willem Berix † Bergen-Belsen
1945-03-17 Mathias Jacob Knops † Bergen-Belsen
1945-03-20 Gerardus van Beckhoven † Bergen-Belsen
1945-03-22 Jan Willem Slangen † Bergen-Belsen
1945-03-31 Frans Peter Mathis van Cann † Bergen-Belsen
1945-03-31 Adrianus Hubertus Josef Merkx † Bergen-Belsen
1945-04-02 Jan Leo Moonen † Bergen-Belsen
1945-04-09 Hendrik Jacob Vullinghs † Bergen-Belsen
1945-04-15 Jacobus Johannes Naus † Bergen-Belsen
1945-04-24 Leo Penders † Bergen-Belsen
1945-04-27 Bernhardus Johannes Baars † Bergen-Belsen
1945-05-31 Jan Willem Creusen † Bergen-Belsen
1945-05-31 Herman Kroezen † Bergen-Belsen
1945-05-31 Herman Laurentius Maria Kroezen † Bergen-Belsen
1945-05-31 Alphonse Joseph Arnold van der Mullen † Bergen-Belsen
1945-05-31 Mathijs Jan Antoon Rutten † Bergen-Belsen
1945-05-31 Hendrik Sikkes † Bergen-Belsen
1945-05-31 Jozef Mathieu Starren † Bergen-Belsen

  AEL (Arbeits-Erziehungs-Lager)

Foto 1: Gedenkteken aan het stuwmeer van de Versetalsperre in Lüdenscheid. [2.1.]
Het AEL Hunswinkel bevond zich op wat nu de bodem van het stuwmeer is. De bronzen gedenkplaat werd in 2014 gestolen door metaaldieven en werd later vervangen door een acrylpaneel.
De plaat droeg de tekst:

In het dal van de Verse bevond zich lager dan deze plaats tussen 1940 en 1945 het Arbeitserziehungs- und Konzentrationslager Hunswinkel. Van de vele duizenden gevangenen uit de Sovjet-Unie, Duitsland, Polen, België, Frankrijk, Italië, Joegoslavië en Nederland zijn er minstens 550 omgekomen door uithongering, het zware werk, afranselingen en doodschieten.
52 jaar na het bewind van de nationaal-socialisten op 21 juni 1997

Foto 2: Großbeeren, het gedenkteken voor het zogenoemde „Arbeitserziehungslager“ (werkopvoedingskamp). [2.2.][3]

In de nationaal-socialistische tijd waren„werk­opvoedingskampen“ (Arbeitserziehungslager, AEL) de officiële benaming van die strafkampen die in de eerste plaats en aanvankelijk dienden om dissidenten, politieke tegenstanders, langdurig werklozen en buitenlandse dwangarbeiders te disciplineren en te heropvoeden. Deze buitenlandse dwangarbeiders waren gewoonlijk ondergebracht in open werkkampen en werden daar doorgaans beter behandeld dan de gevangenen in de concentratiekampen. Velen onttrokken zich echter aan de "arbeidsdienst" en doken onder, bijvoorbeeld met de hulp van de Nederlandse verzetsorganisatie „Aussenministerium“. Degenen die dan alsnog werden gepakt, waren volgens de officiële interpretatie luilakken die moesten worden heropgevoed. Vandaar de spottende benaming van die kampen.
Zij werden vanaf 1940 opgezet door de Geheime Staatspolitie (Gestapo), vaak in financiële samenwerking met bedrijven die profiteerden van de dwangarbeid van de nazi’s. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog waren er ongeveer 200 van in het Duitse Rijk en de bezette gebieden, 500.000 mensen passeerden deze kampen, meestal met een tijdelijk verblijf.

1. Wikipedia: AEL Nederlands • Deutsch • Français
2. Open Street Map
   1. Großbeeren Gedenkstätte für die Opfer des Faschismus
   2. Versetalsperre Gedenktafel Schatten der Vergangenheit
3. porta-polonica: Großbeeren Deutsch • English • Polsku
4. geschichtswerkstatt-merseburg.de: AEL Spergau und Zöschen

1943-11-09 Pierre Heynen † AEL Mülheim
1944-01-18 Charles Joseph Nijst † AEL Groß-Beeren, Kreis Teltow
1944-01-28 Jan Loogman † AEL Großbeeren, Kr. Teltow
1944-02-09 Jacob Halbe Veenstra † Helgoland
1944-08-18 Johannes Aussems † AEL Zöschen, Kr. Merseburg
1944-10-20 Hubert Joseph Visschers † AEL Köln
1945-02-28 Hubertus Conaert † Straflager Köln, AEL?
1945-03-01 Wilhelmus Hubertus van Mil † AEL Zöschen b. Leuna
1945-03-17 Alphonsus Antonius Pieter Hubertus Ceulen † AEL Hunswinkel
1945-03-22 Jan Louis Rietjens † AEL Hunswinkel, Kr. Altena
1945-03-24 Andreas Gerardus Willem Boijmans † AEL Hunswinkel, Kr. Altena
1945-04-09 Wim Kasdorp † AEL Hunswinkel (D)

  Kamp Amersfoort, Leusden

Foto rechts: "De stenen man" (1953), gevangene voor het vuurpeloton in Kamp Amersfoort. Oud-gevangene Frits Sieger is de maker van het monument op de voormalige executieplaats. [1]

Van augustus 1941 tot april 1945 werden hier door de nazi’s circa 47.000 mensen gevangen gehouden. Duitse bewakers, bijgestaan door niet minder fanatieke Nederlandse collaborateurs, stelden hun gevangenen bloot aan een regime dat zich kenmerkte door zware arbeid, uitputting, honger en mishandeling. 650 gevangenen overleefden hun verblijf in het kamp niet, 383 van hen werden in de directe omgeving geëxecuteerd. [2]
Vanaf augustus 1941 deed het kamp voor de Duitse bezetters dienst als Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort (P.D.A.). Er werden verzetsstrijders, ca. 2500 Joden, communisten, gijzelaars, (vermeende) criminelen zoals zwarthandelaren, 273 Amerikaanse staatburgers, ca. 123 Jehova’s Getuigen en 100 Sovjet-krijgsgevangenen opgesloten. De laatsten kwamen vooral uit Oezbekistan.
Na een uitbreiding met zeven barakken en een kortstondige sluiting heropende in mei 1943 het kamp als Erweitertes Polizeigefängnis Amersfoort, de meeste gevangenen moesten tijdens de verbouwing naar kamp Vught. Kamp Amersfoort kreeg er een functie bij en speelde nu een centrale rol als verzamel- en doorvoerkamp van opgepakte onderduikers, die hadden geprobeerd zich aan de gedwongen Arbeitseinsatz in Duitsland te onttrekken. [3]
U vindt in het onderstaande lijstje daarom zowel namen van mensen die in het kamp of op de Leusderheide zin vermoord, als van mensen, die hier een tijd lang hebben vastgezeten en daarna ergens anders zijn gestorven.

1. https://www.tracesofwar.nl/sights/221/De-Stenen-Man-Kamp-Amersfoort.htm
2. www.tracesofwar.nl Nationaal Monument Kamp Amersfoort
3. Wikipedia: Kamp Amerfoort • Nederlands • Deutsch • English • Français • Español
4. Kamp Amersfoort & Leusder Heide
   Open Street Map
   https://www.tracesofwar.nl/sights/221/Waar-ligt-De-Stenen-Man-Kamp-Amersfoort.htm

aaaaaa

0000-00-00 Petrus Span † Leusderheide
1941-01-27 Johan van Dijk † Leusden, kamp Amersfoort
1942-01-10 Bernhard Holty † Neuengamme
1942-02-06 Guillaume (Giel) Maka † Leusden
1942-05-03 Richard Leonard Arnold Schoemaker † Sachsenhausen (Oranienburg)
1942-05-03 Willem Louis Voncken † Sachsenhausen
1942-05-11 Gerard Catharinus van Grootheest † Oranienburg
1942-05-11 Willem Christiaan Albert Kroes † Oranienburg
1942-05-11 Jacob Lopes de Leaô Laguna † Oranienburg
1942-05-11 Bernardus Marcus Miché † Oranienburg
1942-05-11 Arnold Michels † Oranienburg
1942-05-15 Peter Johannes Sijbers † Neuengamme
1942-11-06 Johan Theodoor van Veldhoven † Neuengamme
1942-11-12 Mans Dost † Neuengamme
1942-12-01 Pierre Marie Joseph Dresen † Neuengamme
1942-12-04 Egbert Wolf † Neuengamme
1942-12-05 Bernardus Theodorus Gotjé † Neuengamme
1942-12-13 Johan/Johann Krol/Kroll † Neuengamme
1942-12-13 Louis Victor August Quaedvlieg † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1943-01-13 Godefriedus Henricus Konings † KZ Sachsenhausen
1943-01-15 Hendrik Keesman † Neuengamme
1943-02-10 Armand Guillaume Henri Maassen † Leusden
1943-02-11 Camille Michel Joseph Guido Droitcourt † Hauptlager Neuengamme
1943-02-16 Jules Louis Antoine van Oppen † Vught
1943-02-24 Chris Heuts † Kamp Vught
1943-03-01 Frans Jozef Schaaks † Neuengamme
1943-03-02 Karel Joseph Diederen † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1943-03-04 Jan Marinus Duijnkerke /Duynkerke † Neuengamme
1943-03-25 Hubert Jongen † Bremen
1943-03-29 Sjef Janssen † Hamburg-Neuengamme
1943-04-03 Dirk Izaak Hage † Neuengamme
1943-04-05 Derk Snippe † Buchenwald (Weimar)
1943-11-22 Franciscus Hubertus Antonius Henderson † kamp Vught
1944-02-09 Jacob Halbe Veenstra † Helgoland
1944-03-02 Kornelis Krans † Helmond
1944-04-04 Gerard Frank Smits † Utrecht
1944-06-16 Petrus Ummels † Berlin-Spandau
1944-07-21 Johannes Antonie van Eldert † Leusden
1944-07-21 Johannes Hendrikus Evers † Leusderheide
1944-07-21 Ernest George van Geuns † Leusden
1944-07-21 Henricus Ignatius Linssen † Leusden
1944-07-21 Jozef Marius Rodriguez /Rodrigues † Leusden
1944-07-21 Christiaan Canisius Toussaint † Leusden
1944-07-21 Petrus Laurentius Treytel /Treijtel † Leusderheide
1944-07-21 Arp Wagter † Leusden
1944-08-11 Nicolaas Cornelis van Oosterhout † Kamp Vught
1944-10-28 Marinus Witvoet † Venlo
1944-11-01 Frans Gerard Marie Joseph Coehorst † Zwickau
1944-11-08 Mathieu Marie Joseph Antoine Dumoulin † Fuhlsbüttel Neuengamme
1944-11-15 Antonius Maria Schilte † Sachsenhausen,
1944-11-23 Mathias Hendrikus Timmermans † Kdo HU-Schwesing, Neuengamme
1944-11-25 Leonardus Jozef Gerardus Moonen † Neuengamme
1944-12-07 Johan Herman Lubben † Bergen-Belsen
1944-12-20 Frans Alexander Cobbenhaegen † Buchenwald
1944-12-24 Johannes Hubertus Augustinus van Hees † Hamburg
1944-12-25 Karel Hendrik Cobben † Neuengamme
1944-12-27 Jacques Joseph Carlos Marie Luske † Hamburg-Neuengamme
1944-12-31 Jacob Schutte † Neuengamme
1945-01-04 Hendricus Fredericus Jan Hokke † Neuengamme
1945-01-07 Johannes Hendrikus Hubertus Holla † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-01-07 Charles Spreksel † KZ Schömberg, KZ Natzweiler
1945-01-11 Dominicus Hylarius /Hilarius Ettema † Neuengamme
1945-01-14 Johan Beyleveld † Neuengamme
1945-01-22 Martin Hubertus Driessen † KZ Neuengamme, Bergedorf
1945-01-26 Johannes Wilhelmus Kuypers † Hauptlager Neuengamme
1945-02-06 Wilhelmus Hub. Hoeben † Kdo. Meppen-Versen (Neuengamme
1945-02-06 Eelco Wigerius Maria Kortrijk † Neuengamme
1945-02-08 Joannes Franciscus Hubertus Aloysius Caris † Dachau
1945-02-13 Johan Anno Heesbeen † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1945-02-20 Jan Brinkman † Dachau
1945-02-20 Peter Johannes van Eijk † Neuengamme
1945-02-22 Johannes Franciscus van Hout † KZ Neuengamme
1945-02-24 Antoon Gerrit Guillaume van Hilten † Neuengamme
1945-02-25 Alphonse Sonneville † Dachau
1945-03-01 Jan Alphons Dieteren † Neuengamme
1945-03-03 Leendert L. Sluijmers † Hamburg-Neuengamme
1945-03-10 Lambertus C.M. Ravenhorst † Neuengamme
1945-03-25 Willem Hubert Heber † Mauthausen
1945-04-03 Willem Joseph Alouis Putman † Kdo. Meppen-Versen (Neuengamme
1945-04-17 Hendrik Hubert Balter † Flossenbürg AL Gröditz
1945-04-24 Peter Will † Transport vanuit Neuengamme
1945-04-27 Paulus Anthonius Engeln † KZ Mauthausen-Ebensee
1945-05-01 Albertus Jacobus Schers † Sandbostel
1945-05-03 Arnold van Geenen † Lübecker Bucht
1945-05-03 Jacob Guillaume Houben † Neuengamme ?
1945-05-03 Henricus Antonius Oudenhoven † Duitsland
1945-05-03 Hubertus Hendrikus Ritzen † Lübecker Bucht
1945-05-05 Johannes Mathias Schreurs † Neuengamme
1945-05-06 Johannes Theodorus Antonius Martens † Sandbostel
1946-11-29 Theodorus Jacobus Kranen, † Venray
1970-11-26 G. Hub Hennekens † Heerlen
2015-03-06 Jan Hubertus Alphonse Smeets † Eijsden

  Oranjehotel & Waalsdorpervlakte

Het lied der achttien dooden van Jan Campert in de toen noch ondergrondse krant Vrij Nederland van 21 februari 1943. Dit is het beroemdste gedicht over het verzet, geschreven kort na de eerste massaexecutie in Nederland op 13 maart 1941 op de Waalsdorper­vlakte [1]

De nationale kleur van Nederland is oranje. Dat heeft met het koningshuis te maken. Want hun voorouders, de stadhouders, waren sinds Willem de Zwijger tot aan de Franse Revolutie bovendien staatshoofd van het Franse prinsdom Orange. Vanwege Willem III noemen de Unionisten in Ulster zich nog steeds Orangisten.
Tijdens de Duitse bezetting werd oranje de kleur van het “kleine verzet”. Men ging op een terrasje demonstratief oranje limonade drinken en dergelijke. Toen de Duitsers een cellenbarak van de gevangenis in Scheveningen steeds meer gingen gebruiken om er verzetsmensen op te sluiten en te “verhoren” (= folteren), kreeg die al gauw de erenaam Oranjehotel. [2]

Op de muren aan de buitenkant van de gevangenis werd sinds 1941 steeds weer dit anonieme gedichtje opgehangen:
In deze bajes / zit geen gajes / maar Hollands glorie / potverdorie!
De meeste verzetsmensen en gijzelaars die er belandden, werden na enige tijd naar Duitsland gebracht, bijvoorbeeld de slachtoffers van het OD-proces in Maastricht.

Vlak bij ligt in de duinen de Waalsdorpervlakte [4.2.], een voormalig militair oefenterrein. Die werd door de bezetters gebruikt voor ongeveer 250 executies. Zie de lijst van op de Waalsdorpervlakte gefusilleerde verzetsstrijders [3]. Het begon met de joodse verzetsstrijder Ernst Cahn [5], en niet lang daarna de boven genoemde 18 doden, die tijdens hun proces allen in het Oranjehotel hadden gezeten.
Zie ook Wikipedia nl: Oranjehotel

1. Wikipedia: Het lied der achttien dooden
2. Wikipedia: Oranjehotel Nederlands • Deutsch
3. Wikipedia: Waalsdorpervlakte Nederlands • Deutsch • English • Italiano
4. Open Street Map
   1. Oranjehotel Van Alkemadelaan, 2597 BP Scheveningen, Den Haag, NL
   2. Fusillade- en herdenkingsterrein Waalsdorpervlakte
5. Wikipedia: Ernst Cahn Nederlands • Deutsch

1942-05-03 Richard Leonard Arnold Schoemaker † Sachsenhausen (Oranienburg)
1942-05-11 Johan Bakker † Oranienburg
1942-05-11 Willem de Boer † Oranienburg
1942-05-11 Berend ten Bosch † Oranienburg
1942-05-11 Jacob Buikes † Oranienburg
1942-05-11 Wilhelmus Fredericus Burger † Oranienburg
1942-05-11 Antoine Pierre Marie Fauchey † Oranienburg
1942-05-11 Gerard Catharinus van Grootheest † Oranienburg
1942-05-11 Tijmen Bastiaan Huurman † Oranienburg
1942-05-11 Willem Christiaan Albert Kroes † Oranienburg
1942-05-11 Petrus Josephus Maria Kuntz † Oranienburg
1942-05-11 Jacob Lopes de Leaô Laguna † Oranienburg
1942-05-11 Johan George Alexander van Medenbach de Rooy † Oranienburg
1942-05-11 Arnold Michels † Oranienburg
1942-05-11 Pieter Johannes Schuijl † Oranienburg
1942-05-11 Jaap Sickenga † Oranienburg
1942-05-11 Alex Klaas Smidt † Sachsenhausen
1942-05-11 Harmen Smink † Sachsenhausen
1942-05-11 Daniel Johan Smit † Sachsenhausen
1942-05-11 Nicolaas van der Stad † Oranienburg
1942-05-11 Ludovicus Franciscus Verstrijden † Oranienburg
1942-05-11 Cornelis van ’t Woudt † Oranienburg
1942-12-13 Louis Victor August Quaedvlieg † KZ Sachsenhausen, Oranienburg
1943-09-23 Adrianus Reinardus Nas † Wassenaar, Waalsdorpervlakte
1944-01-24 Anna Pijnacker Hordijk † Ravensbruck
1944-08-11 Nicolaas Cornelis van Oosterhout † Kamp Vught
1944-11-08 Mathieu Marie Joseph Antoine Dumoulin † Fuhlsbüttel Neuengamme
1945-01-04 Jozef van Hövell tot Westerflier † Meppen (sub. Neuengamme)
1945-01-17 Christiaan Jac. Veerman † Siegburg (D)
1945-03-12 Cornelis /Cornelius van den Broek † Rotterdam
1945-05-31 Jozef Mathieu Starren † Bergen-Belsen
1947-02-13 Eugène Marie Herman Martinus Roomberg † Maastricht
1949-01-25 Josephus Hubertus Theodorus Colleije (Colleye) † Nijmegen

Het lied der achttien dooden

Mannen die huilen om poëzie: Ed van Thijn

Mannen huilen niet om poëzie. Of toch wel? In de bundel Gedichten die mannen aan het huilen maken vertellen meer dan zestig vooraanstaande Nederlandse en Vlaamse mannen welk gedicht hen de tranen naar de ogen jaagt. HP/De Tijd licht de komende weken enkele van deze ‘huilende mannen’ uit. Deze week: oud-PvdA-politicus Ed van Thijn (1934) over het gedicht Het lied der achttien dooden van Jan Campert.

“Nog elke dag — de eerste acht versregels hangen in mijn studeerkamer — gaat dit gedicht mij door merg en been. Ik was zes toen de oorlog begon, tien toen ik in Kamp Westerbork door de Canadezen werd bevrijd. In die tussenliggende tijd heb ik achttien adressen gehad, waarvan drie in gevangenschap. Tijdens de kerstdagen van 1944 zat ik bijvoorbeeld in een huis van bewaring met drie volwassen medegevangenen in een cel. Naast onze cel was de dodencel, waarvan de radeloze geluiden soms tot ons doordrongen.”

“Ik heb de oorlog kunnen overleven dankzij een jeugdige verzetsgroep die 220 kinderen aan in totaal 1000 adressen heeft kunnen helpen. De verzetsgroep bestond uit veertien mannen en vrouwen die elke dag opnieuw hun leven waagden. Vier van hen hebben de bevrijding niet gehaald. Remco Campert, de zoon van Jan Campert, dichtte later in het gedicht

‘Iemand stelt de vraag
 
Verzet begint niet met grote woorden
maar met kleine daden
(…)
iemand stelt de vraag
iemand verzet zich
en dan nog iemand
en nog iemand
en nog’

De vraag die ik mij een leven lang heb gesteld, en nog: hoe is het mogelijk dat ik leef en zij niet meer?”

Het lied der achttien dooden
Jan Campert, ∗1902 †1943 Neuengamme Wikipedia NL DE EN FR)
Een cel is maar twee meter lang en nauw twee meter breed, wel kleiner nog is het stuk grond, dat ik nu nog niet weet, maar waar ik naamloos rusten zal, mijn makkers bovendien, wij waren achttien in getal, geen zal den avond zien. O lieflijkheid van licht en land, van Holland’s vrije kust, eens door den vijand overmand had ik geen uur meer rust. Wat kan een man oprecht en trouw, nog doen in zulk een tijd? Hij kust zijn kind, hij kust zijn vrouw en strijdt den ijdlen strijd. Ik wist de taak die ik begon, een taak van moeiten zwaar, maar ’t hart dat het niet laten kon schuwt nimmer het gevaar; het weet hoe eenmaal in dit land de vrijheid werd geëerd, voordat een vloekbre schennershand het anders heeft begeerd. Voordat die eeden breekt en bralt het miss’lijk stuk bestond en Holland’s landen binnenvalt en brandschat zijnen grond; voordat die aanspraak maakt op eer en zulk Germaansch gerief ons volk dwong onder zijn beheer en plunderde als een dief. De Rattenvanger van Berlijn pijpt nu zijn melodie, — zoo waar als ik straks dood zal zijn, de liefste niet meer zie en niet meer breken zal het brood en slapen mag met haar — verwerp al wat hij biedt of bood die sluwe vogelaar. Gedenkt die deze woorden leest mijn makkers in den nood en die hen nastaan ’t allermeest in hunnen rampspoed groot, gelijk ook wij hebben gedacht aan eigen land en volk — er daagt een dag na elken nacht, voorbij trekt iedre wolk. Ik zie hoe ’t eerste morgenlicht door ’t hooge venster draalt. Mijn God, maak mij het sterven licht — en zoo ik heb gefaald gelijk een elk wel falen kan, schenk mij dan Uw genâ, opdat ik heenga als een man als ’k voor de loopen sta.