1940-1945. Het verzet in Nederlands Limburg

Heerlen

Giel Berix,
Districtschef LO
Wikimedia

St. Josefziekenhuis Heerlen

Karel van Berckel
Chef de clinique
Wikimedia

Het district Heerlen van de L.O. bestond uit acht rayons:

1. rayon Heerlen
2. Hoensbroek
3. Kerkrade
4. Ubach over Worms
5. Brunssum
6. Geleen
7. Klimmen
8. Valkenburg

Bron: Dr. Fred Cammaert, Het Verborgen Front, hoofdstuk VIb $VIII: De L.O.-districten

In Heerlen zetelde de centrale van het gelijknamige district van de LO. Het St. Josefziekenhuis onder chefarts Karel van Berckel speelde een vooraanstaande rol als centrum. De eerste districtsleider was kapelaan Giel Berix. Brandweercommandant Charles Bongaerts moest er natuurlijk vaak zijn.
De stad Heerlen was een voorbeeld van goed samenwerkende verzetsgroepen. Zij stonden door de sterke verzuiling van de toenmalige samenleving in het begin onwennig tegenover elkaar, als ze elkaar überhaupt kenden. Ze kwamen uit heel verschillende hoeken:

• De oud-militairen met meestal een conservatieve politieke inslag zoals Smit en Bongaerts, die uit nationale overwegingen verzet pleegden. Zij waren al vroeg bezig maar werden voor een groot deel ook vrij vroeg door de bezetters opgespoord.
• De katholieken, die zich in de LO en de knokploeg organiseerden. Vanaf 1943 waren zij in de mijnstreek maar ook in heel Limburg veruit de grootste verzetsorganisatie. De voornaamste leider van de Heerlense LO was Giel Berix, kapelaan aan de Pancratiuskerk, de hoofdkerk van Heerlen.
• De gereformeerden zoals de Heerlense dominee Pontier en Jaap Musch, die zich vooral met de redding van joden en met name van joodse kinderen bezig hielden.
• De communisten waren in Heerlen de eersten die verzet pleegden. Zij waren een besloten groep, velen van hen waren mijnwerkers, die meer en meer ook met andere groepen zoals de LO gingen samenwerken. In verhouding tot hun ledenaantal de verzetsgroep met de meeste dodelijke slachtoffers.
• De sociaaldemocraten hadden geen eigen verzetsgroep behalve de in Limburg vrij onbetekenende RVV. Werkten o.a. mee bij pater Beatus.

De franciscaan Gerard van Beckhoven, beter bekend als pater Beatus, was een van de grootste netwerkers. Hij is erin geslaagd, al die tegenstrijdige groepen tot samenwerking te bewegen. Hij en zijn kring van mensen uit al die groepen vormden de cement van die samenwerking.
Een belangrijke plaats voor al die activiteiten was het St. Josefziekenhuis ofwel Putgraafziekenhuis, waar de chirurg en chef de clinique Karel van Berckel en de nonnen aan het roer stonden.
Zie ook Heerlen tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bevrijd: 1944-09-17